Iruña-Veleia 2013an argituko dugu?
Iruña-Veleiako grafitoak egiazkoak ala faltsuak diren argitzea ez da, jada, gure herriko historia eta euskara historikoa ezagutzeko aukera bat edukitzea ala ez. Askoz gehiago da eta dagoeneko unibertsitate, ikerketa, arkeologia eta hizkuntzalaritzaren maila etiko-zientifikoa ezagutzeko “kotoi proba” bilakatu zaigu.
Gasteizen arrakasta handiz egindako Iruña-Veleiari buruzko I. Nazioarteko Biltzarrak gai hau argitzen laguntza handia eman du, gai hau zientifikoki bideratzeko ezinbestekoak diren hiru arloetan sakondu ondoren: datazioak, kata kontrolatuak eta auditoria arkeologikoak.
Bermudas Museoko zuzendaria eta arkeologia garaikidearen “aita” den Edward Harrisi entzuteko aukera izan genuen bertan. Harris, hemen egondako lau egunetan, arkeologia lana baloratzeko asmoz, Eliseo Gil eta Idoia Filloyrekin egon zen, indusketa bisitatu zuen, estratigrafien datuen jatorrizko koadernoak eskatu eta aztertu zituen (Adituen Batzordeak hauetako bat ere ez zuen egin urtebetean). Eta gaian sakondu ondoren, ez zuen zalantzarik erakutsi: “estratu guztiak ondo dokumentatuta daude eta beraz, grafitoak esandako garaikoak dirudite. Hala ere auditoria independiente luze eta zabal batek berretsi beharko luke hau, eta ez Lurmenen auditoria soilik, EHUko Arkeologia Sailak egindako lanaren auditoria ere egin beharko litzateke” (hondeamakinak “ukitutakoa”).
Bere iritziz “Eliseo Gil eta Idoia Filloy arkeologoak arrazoi gabe izan dira akusatuak, beraien lanak ez baitira behar bezala auditatu. Egoera honetan dagoena ni banintz, epaitegietara eramango nituzke difamazio horien egileak”. Eta Biltzarretik kanpo ere hau esan zuen “Estatu Batuetan enpresa honen kontrako prozesu judizialak egun bat besterik ez zukeen iraungo, alderdietako batek, hau da, Aldundiak, piezak gorde dituelako eta ez Epaitegiak. Hortaz piezen zaintzaren katea apurtuta geratu da.”
Harrisen hitzak argiak izan baziren, estatuan onomastika erromatarra primeran ezagutzen duen Santiago Compostelako Unibertsitateko Antonio Rodriguez Colmeneroren hitzaldia ez zen atzean geratu eta aho zabalik utzi zituen etorritakoak. Rodriguez Colmenerorentzat ikonografia eta idazkun gehienak erabat koherenteak dira. Arlo helenistiko, grekoerromatar, paleokristau eta eguneroko bizitzari buruzko idazkun eta marrazkietan ez da faltsukeria adieraz lezakeen gauza nabarmenik aurkitu, nahiz eta kasu batzuetan lekukotzak menderen bat edo gehiago aurreratu. Bere ustean akats ortografikoak ezin dira inondik inora faltsifikazioaren arrazoitzat hartu, garai horretako grafitoen %90ean akatsak egiten zirela kontuan hartzen badugu. Colmenerorentzat ez ziren faltsutzat hartu behar izan kata kontrolatuak egin gabe. Gainera ez du ulertzen Eliseo Gilek katak egiteko eskaerari Adituen Batzordeak zergatik uko egin zion.
Kataluniako Museo Historikoko Paleopatologia arduraduna den Joaquim Baxariasek hezurretan egindako grafitoez informazio asko eman zuen. Batetik, hezurrak 300 euroren truke datatu daitezkeela esan zuen eta hori ez dela egin. Ondoren, dagoeneko eginda egon behar zen froga bat egin beharko litzatekeela dio: idazkunak dituzten hezurren adina ikusita, adin bereko hezurretan eta hezur freskoetan idazkun berdinak idatzi, batean zein bestean idazkunak nola geratzen diren ikusteko. Horrek erakutsiko liguke ezinezkoa dela hezur zaharretan idaztea freskoetan egingo litzatekeen moduan. Bere ustean gutxienez hezurretan agertu diren grafitoen erdia, argazkiak ikuste hutsarekin (Aldundiak ez zien Biltzarreko adituei grafitoak aurrez aurre ikusteko baimenik eman), argi dago ezin izan direla azken 100 urte hauetan egin. Hala ere laborategietan analizatu behar direla, patinak ondo aztertuz informazio gehiago lortuko litzatekeelako.
Valentziako Kulturako Errege Akademiako Ikerketa Iberikoen ikerlari den Luis Silgok esan zuenez, biltzar honen ondoren ezin izango du inork grafitoak faltsuak direla esan. Bere ustean grafitoek erakusten diguten euskararen egonkortasunak aurrerakuntza handia ekarriko du euskara historikoaren ikerketan eta ez dela gure unibertsitateetan orain arte erakutsi diren kontzeptu batzuk aldatzeko beldurrik izan behar (artikulua, hasperena…). Ondoren Madrilgo Unibertsitate Complutenseko Antonio Arnaizek azaldu zuenez, Iruña-Veleian aurkitutako grafitoen artean badirela zenbait zeinu iberiar, Penintsulan agertutako batzuekin erabat erlazionatuta.
Afera honetako lau urteko historia ere izan genuen hizpide eta argi geratu zen Arabako Foru Aldundiak izendatu zuen Aholku Batzordeak hasieratik oztopoak jarri zizkiola gai hau argitzeari. Izan ere, ez zuen indusketa bisitatu, ez zituen arkeologoak galdekatu, ez zuen informazio gehigarririk eskatu, eta ez zituen estratigrafiako koadernoak kontsultatu, euren iritzia txosten partzialetan oinarrituz, Nuñezek azaroaren 23ko bisitan aitortu zigunez. Eta, txarrena, ez zituen Batzordeko Eliseo Gil eta Dominic Perringek eskatutako kata kontrolatuak onartu, ezta Eliseo Gilek eskatutako 100 grafitoen datazioak ere onetsi, grafitoak egiazkoak ala faltsuak ziren ebasteko ezinbesteko teknikak ditugunak.
Horrez gain, ostrakak faltsuak direla baieztatzen zuten 6 txostenetatik hiru, iritziz aldatu zuten kideek egindakoak direla aipatu zen (Gorrochategui, Santos eta Cipres, zeinak hasieran ostrakak egiazkotzat eta garrantzitsutzat zituzten), eta beste hirurak interes zehatzak zituzten birenak ziren: bi EHUko Arkeologia Sailarenak (indusketa hau bereganatzeko irrikitan zegoena, denborak erakutsi digun moduan) eta hirugarrena Joseba Lakarrarena (ostrakek bere aintzineuskararen teoria baliorik gabe uzten dutelako).
Biltzarrean gogoratu zenez, orain arte 19 txosten eta irizpenek grafitoak egiazkoak direla berretsi dute, nahiz eta faltsutasunaren aldeko joera hainbat esparru akademiko eta sozialetan oso zabalduta egon den: Edward Harris, Txillardegi, Juan Martin Elexpuru, Hector Iglesias, Jean-Baptiste Orpustan, Carmen Fernandez, Emilio Ilarregi, Antonio Rodriguez Colmenero, Ulrika Fritz, Koenraad Van den Driessche, Mikel Albizu, Joaquin Baxarias, Luis Silgo, Roslyn M. Frank, Miguel Thomson, Antonio Arnaiz, baita Eliseo Gil eta Idoia Filloyk Adituen Batzordekoei erantzunez egindako txostenak. Horiez gain, zendutako Henrike Knörren iritziz ere egiazkoak ziren grafitoak, nahiz eta hasieran esandako garaikoak baino berantiarragoak izateko aukera ere kontuan hartu behar zen.
Biltzarrean garrantzia handia eman zitzaien gaur egun Madrileko Instituto del Patrimonio Culturalen eta Epailearen aginduz egiten ari diren datazioei. Aipatu zen moduan, datazio horiek Aldundiak Lurmen epaitegira eraman eta ordezkatu baino lehen egin behar izan ziren.
Madrileko laborategiak lana ondo egingo ote duen zenbait zalantza daudela esan beharra dago, batetik, datazio eskaerako grafito batzuk kanpoan utzi dituztelako eta, batez ere, laborategi honek Europan dauden beste arkeometria laborategiek duten esperientzia eta berme maila bera ez duelako. Hala ere, Epaileak zabaldutako bidea oso garrantzitsua dela argi geratu zen Biltzarrean eta, aipatu zen moduan, gai hau zientifikoki argitzeko emaitzen zain egon behar dugu. Epaileak maiatzerako datazioak amaitzea eskatu dio laborategi honi.
Orain datazioek dute hitza.
Arabako Iruña Argitzeko Batzordea (Euskararen Jatorria)
@Dosi29 @zuzeu Galdetu Unai Telleriari, Lasarte-Oriano Udal Euskaltegia.
Veleiakoa argituta dago, jainkorik ote dagoen argituta dagoen bezala: batzuk ateoak eta beste batzuk fededunak, tartean agnostikoren bat. Zientziak ateoei oker daudela erakutsi diezaieke, agnostikoei lerratzen lagundu, baina fededunekin alferrik du. Jainkorik gabe ere, asmatuko egingo lukete.
RT @zuzeu: Iruña-Veleia 2013an argituko dugu?: Iruña-Veleiako grafitoak egiazkoak ala faltsuak diren argitzea ez da, ja… http://t.co/g …
Diooosss! Zein ondo! Jada aspertze hasia nintzen hainbeste minutu, egun eta aste Iruña-Veleiakoaren albiste bat bera gabe. Zertaz hitz egiten du jendeak lagunartean Nefertitiri edo Deskartesi buruz izan ezean? Mi no comprnder.
Gu bere sentitzen ginen como ahaztuta, como juguete apurtuak, ke erabiltzen dute helduek ta gero ahaztuta, ta poztutzen gara baskoniurenorigenekuak gutaz, ataz, nepertitiz ta maisu de ostrukasaz gogoratu porke.
Elexpuru and company ride again! Oh no, this is killing me!
Googlen “Antonio Arnaiz Villena” (inmunologian katedraduna) idatzi, eta hara zer dokumentu aurkitu dudan: Antonio Arnaiz, Bernat Mina eta Sanchez Dragó solasean Telemadrideko saio batean: http://www.youtube.com/watch?v=0kagjyiSM54
.
“Un asunto (…) que no es por meramente acádemico baladí, sino que afecta a aspectos muy siginificativos de la España antigua y, por tanto, también de la actual”. Banengoen ba!
Hitzik gabe nago oraindik. Monty Pithonen pelikula batean bezala, saioaren amaietan Scotland Yardedko polizia batzuk agertu eta hiru horiek atxilotuko zituztela uste nuen.
[…] Jatorria taldeko Koldo Urrutiaren Iruña-Veleia 2013an argituko dugu? agertu da gaurko Berrian. Zuzeu blogean ere argitaratu da. Hemen izan dituen lehen iruzkinak barregarriak dira, zenbaiten maila […]
Datazioek ez dute egoera aldatuko, are gehiago, zerbait esanez gero, adituen txostenak berretsi egingo dute.
Guztiz ados, kuriosoa da nola saiatzen ari den jendea gai hau ridikulizatzen. Gaia nahiko serioa dela iruitzen zait, horrekin modu horretan jolasten aritzeko…
Probak zuen eskutan izango bazenituzte bezela!
Begirune pixka bat euskal kulturan zutabe izan daiteken honekin, ta begirune berdina dena faltsua bada. Horrelakoekin ez genuke okurritzen zaizkigun lehen tontokeriak aise esan behar, zen bai egiazko zein faltsuzkoak izan, eragin handiko jazoera da.
Gaia ez da erridikulua. Erridikuluak kosta ahala kosta benetakotasunaren aldekoen argudioak dira. Gau tematikoa gutxi ez eta “hilabete tematikoa” jasan ondoren, geratzen den bakarra umorea da, erotuko ez bagara, behintzat. Orriak eta orriak bete ondoren, ba al dago datu berriren bat eztabaida antzu honi berriro ekiteko? Ba al dago datu berriren bat?
Artikulua atzoko Berriak zekarren. Irakurri, irakurri egin nuen, baina eszeptizismo apur batez, uste bainuen gaia agortuta dagoela. Eta izan ere nahiko zapuztuta geratu nintzen: ezer berririk ez, mila aldiz entzun ditugun argudioen erregosi bat…
Oso gaizki behar du egon euskal kulturak, bere zutabea orain dela 1.700 urteko hitz (ez beti oso) zenbait badira.
Zerrenda luzea: “Edward Harris, Txillardegi, Juan Martin Elexpuru, Hector Iglesias, Jean-Baptiste Orpustan, Carmen Fernandez, Emilio Ilarregi, Antonio Rodriguez Colmenero, Ulrika Fritz, Koenraad Van den Driessche, Mikel Albizu, Joaquin Baxarias, Luis Silgo, Roslyn M. Frank, Miguel Thomson, Antonio Arnaiz, baita Eliseo Gil eta Idoia Filloy ere”.
.
Nik ere badakit hori egiten, hara: “hala nola Joe Strummer, Xabier Montoia, David Bisbal, Elvis Costello, Jennifer Lopez, Luis Cobos, Iñaki Garitaonandia, Justin Bieber, Luis Llach, MC Hummer, Ramoncín, Ennio Morricone, Evaristo, Lemmy Kilmister eta Xabier Euzkitze”.
Nola igartzen zaidan ez dudala musikaz puta idearik ere.
“Aditu askori galdetzen badiezu, edozein teoria baieztatu ahal izango duzu”, Murphyren legea.
Benetazkoak diren ala ez ez dakit, dakidana da afera honetan ulergarriak ez diran gauz asko egon dirala eta ez da benekoztasuna defendatzen duten gazuak (niretzako). Badirudi frogak benetazkoak direla erraten badutela, ez direla benetazkoak izango. Zergatik ez dira behar diren frogak oraindik ez dakit, dakidana da niretzako hau ez dagoela amaituta. Froga guztiak egiten diranean, ikuiko da. Baina beno, ni ez naiz hontan aditua.
[…] Berrian gure elkartearen iritzi artikulu hau agertu da. Hemen testu osoa dago (Berriakoa zertxobait laburtuta dago). Hemen ere agertu da: Zuzeu. […]
Joseba: barkatu… Amonamantangorri, guk ez dugu Txillardegik zuk baino gehiago jakitearen errurik eta zuk ezinezkotzat hartutako aditzaz Txillardegik hau esatearen errua “”Yaveh zutan izana” hika garbia duk. III. mendean Jainkoari hika mintzatzea normala duk. Leizarragak ONGI idatzi zian.” eta “Gorrotxategi eta Lakarra (hau batez ere) oker zeudek”.
Etxague jauna. Irizpide kontua da. Batzuek “bertsio ofiziala” baino ez dute sinisten (edo sinistu nahi). Hortik kanpo basamortua da haientzat, segurtasunik eza, beldurra. Gai honi buruz dauden pare bat txosten irakurrita ikusiko zenuke EGIA bakarra denez, badaudela hainbat aukera gai hau argitzeko, “bertsio ofiziala” zuzena den ala ikaragarrizko gezurra. Zorionez XXI. mendean gaude nahiz eta batzuek arkeologia lanak XVIII. mendean bezala tratatu behar direla uste duten.
Menditarra: gauza berririk ez digula esan diozu. Tira EHUko hondeamakina lana onargarria ala suntsitzailea izan den auditoria egin dezakegula Harrisek proposatzea, edo Estatu Batuetan gai honek epaitegian egun bat iraungo zuela gehienez, edo Colmenerok egin duen grafitoen corpus ikaragarria, edo Baxariasek esandakoa (bideoa ikusi duzu????)… bai, gauza berri eta interesgarri asko ikasi genuen bertan, pena ez zinela egon.
Botereak askotan egiten du hori: ideia bat, pertsona edo kolektibo bat jomugan jarri eta gero artilleria guztia bere kontra. Eta, noski, ez da inoiz faltako zirimola horretan gehituko diren “boluntarioak”. Horiek ez dute aztertuko zer gertatu den, zergatik, nork ateratzen duen onura horretatik … Baina hori bai, haiek irudimena dutela uste izango dute (Elexpuru and company ride again!; Gu bere sentitzen ginen como ahaztuta…; Zertaz hitz egiten du jendeak lagunartean Nefertitiri edo Deskartesi buruz izan ezean?…”. Hemengo komentario asko irakurrita, argi dago Eliseo, Idoia eta kanporatu zituzten arkeologoaren larruan hauetako inor ez dela egon eta antzekorik ez zaiola gertatuko uste duena eta bost axola zaiela. Pena, da. Ikasiko lukete zer den boterearen kontra –kasu honetan nahi gabe gainera- joateagatik larrutik ordaintzen dela.
Euskararen Jatorria
Euskararenjatorria, jakina da kontua argitu daitekeela, eta argitzea espero dut, batez ere, faltsifikazio hau zigorrik gabe ez uzteko. Benekotasunak oraindik aukera daukala? Zuretzat aukera hori, oso-osorik. Nire ustez, zintzotasunez edo on beharrez ikusita, ez dago benekotasunaren aldeko hipotesiari heltzerik. Esan nahi dut, benekotasunaren alde egitea ez dela jarrera zintzoa; nire ustez, noski. Datu berririk gabe eta eztabaida luze bezain antzuaren ondoren, aste batzuen buruan eztabaida berriro ateratzea zintzoa iruditzen ez zaidan bezala, denontzako errespetu falta, alegia. Proba gehiago egin behar direla? Egin daitezela, mesedez! Txosten gehiago egin behar direla? Egin daitezela horiek ere! Baina hori guztia adituek egin behar dute, eta aditua izateko lehenbizikoa unibertsitatetik pasatzea da (ikasi gabekoak, adibidez, ez dauka nahikorik hamaika txosten irakurtzea). Kontu hau ezin da herri asanbladan erabaki. Baina, lehen idatzi dudan bezala: aditu askori galdetzen badiezu, edozein teoria baieztatu ahal izago duzu.
Egia esan, nik ez dut eztabaida honi ostera heltzeko inolako gogorik. Dena dela, Amonamantagorrik jarritako estekaren bideoa iruzkinduko dut, eredugarria iruditzen baitzait. Zenbaitzuek “zientzia” nola egiten duten, alegia. Eskuarki, “zientzia” paradigma hori Cuarto Milenio tankerako programetakoa dugu. Hona hemen ezaugarri orokor batzuk:
-Iluminismoa. X teoria aldezten duena iluminatua da hitzaren zentzu hertsian, hau da, bestek ikusi ez dutena berak bakarrik ikusi du. “Beste” horren baitan ikerlarien belaunaldi asko sartzen badira (eta ez soilik Mitxelena eta Tovar, bide batez esanda), hobeto, iluminatuaren merituak nabarmenago ageri baitira.
-Autoritateen metaketa (X teoriaren alde egiten dutenak baino ez, noski). Edo bestela esanda, X teoriaren alde edozein garaitan eta edonola egin duena erabiltzekoa da. Adibidez, saioan zenbait hizkuntzalari aipatzen dira: Mayans y Siscar valentziarra, Traggia abatea, Humbodlt alemana, Astarloa euskalduna… Denak XVIII. mendekoak edota XIX. mendearen hasierakoak. Euren garaian ekarpen garrantzitsuak egin zituztela esan behar da, zientziaren eta jakintzaren aurrerapen gorabeheratsuan kate-begi ezinbestekoak izan ziren, baina haien teoriak gaindituta daude aspaldiko partez: hori iluminatuak ez du esaten, noski. Era berean, Kopernikoren “De revolutionibus orbium caelestium”, 1543an argitaratutakoa, mugarri ezin garrantzitsuagoa izan zen zientziaren aurrerapenerako, baina ezin da jarri gaurko astrofisikaren parean. Imajina ezazue “astrofisiko” batek esango balu Pluton planeta ez dela existitzen Kopernikok aipatzen ez duelako. XVIII. mendean bertan Tubal patriarka aipatzeak irribarre ironikoak sorrarazten zituen, baina hor dabil bikote hori, Tubal gora eta Tubal behera…
-Aurkakoaren zintzotasuna zalantzan jartzen da etengabe. Saioan behin eta birritan aipatzen diren Mitxelena eta Tovar euskalo zer-nolako ezkutuko interesen menpe zeuden, eta beste ikerlariek jakin badakite iluminatuak arrazoi duela, baina ez dute aitortu nahi, korporatibismoagatik, edota are zio okerrengatik.
-Ebidentzien mespretxu erabatekoena. Eusko-iberismoaren oinarrizko presuntzioa da Antzinatean Iberiar Penintsula osoan hizkunzta bakarra zegoela (iberiera-euskara). Bada, antzinateko idazle batzuek modu taxatatiboan baldin badiote zeinbat hizkuntza bazeudela (Estraboi geografo greziarrak, kasu), ba hori ez da inporta. Bestalde, kontu jakina da hizkuntza haietariko batzuk idatziak izan zirela, eta hori gutxi balitz idazki batzuk hizkuntza zeltiko batez idatzita daudela, hau da, beste hizkuntza zeltiko batzuekin alderatuta hala-hola ulertu ahal izan direla, eta deduzitu ahal izan da Hispania zaharreko zeltiera gertuago zegoela Britania aldeko hizkeretatik Pirinioz bestaldeko galotik. Ba hori ez da oztopo Arnaizentzat: Hispaniako lurrak zeltek ez zituzten sekula zapaldu, eta kitto.
-Zerutiko iluminazioa behin jasota, X teoria gezurtatzen duen datu orok X teoriari berari egokitu behar zaio, eta ez alderantziz. Axioma ezaguna: “Baldin eta teoria eta errealitatea bat ez badatoz, hainbat okerrago errealitatearentzat”. Arnaizek egindako itzulpen eusko-iberikoetan latinezko hitzak ageri direla? Ba, hitz horiek erromatarrek maileguan jaso zituzten estrukoen bidez. Testu horiek ezinezko direla euskararen gramatikaren arabera, are gehiago, ez daukatela inongo gramatika koherenterik, ez morfologiarik, ez sintaxiarik? Ba, eusko-iberiera zaharra hizkuntza hiper-malgua zen, inolako arau granatikalik ez zeukana.
Noski, paradigmatik kanpo utzi ditut X teoriaren ustezko inplikazioak. Saioan oso argi geratzen dira: iberiarrak espainolak zirenez, eta euskaldunak iberiarrak baino ez direnez, ba euskaldunak espainolak dira (“¡Iparralde español!” oihukatzea baino ez zaie falta). Oso bitxia egiten zait nola den posible Veleiakoen benekotasuna zalantzan jartzen dutenak Euskal Herriaren etsaitzat hartzea eta aldi berean Arnaiz jauna horrenbeste goratzea. Baina dirudienez, halako “ikerlarien” alde egotea “boterearen aurka” egotea da. Hori marka, hori!
Ondo esanda. Monty Pythonek argi utzi zuten aspaldi: http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=HI8oURc0cRM
Aditua ez den norbaitek ez da gai izango dena ulertzeko baina eztabaida jarraitu dezake eta bere iritsia izan, ikertu dezatela eta faltsuak bada erruduna bilatu eta gartzelara eraman dezaten. Baina momentuz ez da hori gertatu eta ezin izan da bere faltsutasuna frogatu, nahiz eta askok kontrako iritsia eman. Nik ez dakit egiazkoak diren ala ez, benetaskotasuna defendatzen dutenek ez dutelako ezer frogatu, historioan daudelako aurkikuntz ugari faltsututzat eman diranak eta gero frogatu da benetazkoa direla.
Gero aditu batzuk iritziz aldatu izana arraro xamar iruditu zait eta (ez det esaten horregatik denik) gero sarituak. Argitzen bada eta benetazkoak badira, berdina espero det, fede txarrez aritu diranak kartzelaraztea, politiko bat baino gehiagoren dimisioa…. Argitu daitela, ez delako argitu.
Azken eztabaidan 263 iruzkin, hilabete ere ez dela pasa: https://zuzeu.eus/2012/12/05/iruna-veleiari-eskainitako-gau-tematikoa/. Nahi baduzu, irakurri guztiak, eta iruditzen bazaizu zerbait esan gabe geratu zela edo informazio berria badaukazu, mesedez, eman zure iritzia.
Sugar, arazoa da askotxorentzat kontua nahiko argi dagoela: ez dira benetakoak, hala pentsazen du jende dexentek. Neuk behintzat hori pentsatzen dut, fede on erabatekoz pentsatu ere. Oker egon ninteke, noski, baina berriro diot, faltsifikazio baten aurrean gaudela pentsatzen dut, eta fede onez pentsatzen dut hori. Bestalde, nork bere fedea noraino den ona eta zintzoa jakingo du, izan benetakoak direla pentsatzen dutenetakoa, izan kontrakoa pentsatzen dutenetakoa, ze fede onaren kontuetan inor ezin da besteren larruan jarri. Nik pentsa dezaket Elexpuru fede onez aritzen dela, nahiz eta berarekin bat ez etorri, baina era berean pentsa dezaket Lakarra ere fede onez aritzen dela, baina ez berarekin bat natorrelako. Eta hala ere, biek jakingo dute fede onez aritzen diren. Eta neuk ere nahi dut kontu hau behingoz argitzea, nahiz eta argitzea nahi dudana hauxe izan: faltsifikazioa nor(tzue)k-noiz-nola-zergatik egin egin zu(t)en. Badakit hori argitzeak ondorio penalik eduki lezakeela, baina ez da nire errua, faltsifikazioa egin duenarena edo dutenena baizik. Beti ere, hori da fede onez pentsatzen dudana, ez bainaiz egia berdadero bakararren jabe.
Kontua oso sinplea da: faltsutasunaren aldeko argudioei sinesgarriago eta sendoago deritzet aurkakoei baino, eta gainera eskubide osoa daukat hori pentsatzeko. Jakina, benetakoak direla pentsatzen dutenek ere eskubide bera daukate, baina ez daukate inolako eskubiderik besteren fede ona etengabe gezurtatzeko, ezta botereari (baina zein botere, jainkoarren!!??) jokoa edo egiten diogula esaten ibiltzeko, goiko iruzkin batean EuskararenJatorriak dioen lez. Haren hitzak irakurrita, dirudienez enpresa pribatu bat muntatzen baduzu, eta gero erakunde ofizial batek indusketa arkeologiko batzuk egiteko kontratua ematen badizu, orduan bai, “botere”aren aurka zaude, iraultza egiten edo. Eta laguntzeko Arnaizi deitzen badiozu, zeinari Complutense Unbertsitateko argitaletxeak liburu bat argitaratu batzion, bertan “eusko-iberismoa” defendatuta batzuen aburuz euskaldunak espainol hutsak direla frogatzen zelako -kontuak, bide batez esanda, sekulako eskandalua piztu zuen unibertsate horretan bertan, eta filologia irakasle batzuek kexa ofizial bat bidali zioten errektoreari esanez liburuak ez zeukala gutxieneko maila zientifikorik eta kontu ideologikoak zirela-medio argitaratua izan zela-, ba orduan ere “botere”aren aurka ari zara. Faltsuak direla pentsatzen dugunok kontrakoaz konbentzitu nahi baldin bagaituzte, ba oso ondo, baina horreterako bide bakarra daukate: orainartekoan aurkeztautako argudio, froga eta abarrak gure burugogortasuna hausteko nahiko izan ez direnez, ba argudio, froga eta abar berriak aurkeztu beharko dizkigute, baina filologia, hizkuntzalaritza, historia eta arkeologiaren eremutik atera gabe. Gauza bat ez da egiazkoagoa mila aldiz errepikatuagatik, eta artikulu honetan ez dago deus berririk, ezpada kongresu famatuan esandakoen erregosi bat. Orduan konbentzitu ez bagintuzten, ez dakit zergatik konbebtzitu behar gaituzten orain.
Bestalde, historian faltsutzat jotako hainbat aurkikuntza gero benetakoak zirela frogatu zela esatea (Altamira kasu ezagunena da), ba hori aho biko ezpata da, eta gainera ahoaren alde bat zorrotzagoa da: askoz gehiago dira hasieran benetakotzat jo eta gero Judas baino faltsuagoak zirenak.
Baina froga berririk azaldu ez denez, ez txostenik, ez deus ere, ba alfer-lana da ur geldiak ostera ere astintzea.
Horixe, behingoz argitu dadila. Eta bien bitartean, G. Etxaguek ondo esaten duenez, nahiko izango da aurreko 263 iruzkinak irakurtzea.
Etxague: ostrakak egiazkoak izan daitezela dioten 19 txostenen egile guztiak unibertsitatetik pasatakoak direla jakin beharko zenuke: Harris, Txillardegi, Elexpuru, Iglesias, Orpustan… den-den-denak. Horietako batzuk dagoeneko emeritoak dira, bizitza osoan irakaskuntzan eta ikerketan ibili ondoren: Colmenero, R. Frank. Probak egin daitezela? Txillardegi zuk eta biok erabiltzen ari garen euskara batu honen sortzaile nagusia izan zen! Eliseo Gilek orain 5 urte eskatu zituen eta Aldundiak uko egin zion! Behin da berriz! Horregatik gaude horrela, eta eskerrak Epaileak onartu dizkion datazioak, bestela gaia betiko lurperatuta egongo litzateke!
Menditarrari: gaia erabat desbideratu duzu: astarloa, euskaliberismoa, “Mitxelena eta Tovar euskalo zer-nolako ezkutuko interesen menpe zeuden”, “Ebidentzien mespretxu erabatekoena” “Zerutiko iluminazioa behin jasota” … Eztabaida honetan Iruña-Veleiaz ari ginela uste genuen. Gainera ez dakigu nondik atera dituzun kontu guzti horiek, adibidez, Tovar gure aurreko biltzarrean aipatu genuen, hain zuzen ere euskarak berarekin zor bat duela esateko. Edo gure beste biltzarretan orain arte gauza sinplea egiten gara: dagoen guztia mahai gainean jarri (dena ez, hizlari batzuek uko egin diotelako euren ekarpenak ekartzeari), inori arrazoi eman gabe noski, eta denborak esango du zer balio duen eta zer ez, baina, dauden teoriak ezagutu gabe, ezinezkoa izango da zer dagoen ondo eta zer txarto esatea.
Iruña-Veleian bezala: aditu batzuek (horien artean zuk diozun “iluminaturen” batek) egiazkoak zirela diote eta EHUko Letren Fakultateko hiru irakaslek (Lakarra, Gorrochategui eta Gomez) (baten bat gehiagok txostenen bat egin du edo idatzi du faltsutasunaren alde???) faltsuak zirela diote. Beraz, gai hau argitzen badugu, puntu bakar honetan behintzat arrazoia nork duen ikusiko dugu. Ze erraza ez?
Joseba Amonamantangorrik jarritako bideoa Biltzarrean parte hartu zuen hizlari bat desakreditatzeko jarri du: Antonio Arnaiz. Guk gonbidatu genuen, berak Iruña-Veleiako grafitoetan agertutako zeinu iberiarrei buruz duen txostena nazioarteko aldizkari batean argitaratu diotelako. Eta orain arte, ostrakak faltsuak direla dioten txosten bat ere ez da maila bereko aldizkarietan agertu. Eta gai horrek garrantzia duela uste izan genuen beste inork ez duelako aipatu. Eta horrek ez du esan nahi, Biltzarrean egon bazina ikusiko zenuen moduan, jende asko bat datorrenik bere proposamen etimologikoekin, inondik inora.
EHUko Arkeologia Sailak egin duena argi dago: txosten bat idatzi du Eliseo Gilek lana txarto egin duela eta horri esker kanporatu ondoren, bera jarri da hor, hiru urtetan 1.400.000 euro jasoz. Hori ez da etikoa, ez zuzena, ezta egokia ere. Eliseo ia dirurik ez zegoenean izugarrizko lan militantea eginez abian jarri zuen proiektua, dirua lortu zuen, dena egin zuen berak eta, bat-batean, goxoki bihurtu zenean, orduan kanporatu zuten. EHUk egindako txostena Eliseoren jatorrizko koadernoak kontsultatu gabe egin zuen (Harrisek ezin zuen sinetsi), indusketara bertaratu gabe, arkeologoei ezer galdetu gabe, Aldundirako izaera informatibo hutsa zuten txosten partzialetan oinarrituz! Zertarako? Bazekiten zer idatzi behar zuten eta! Mesedez, ez baduzu ikusi nahi zer gertatu zen ados, baina, lapurreta argi eta garbia izan dela argi dago!
Eta amaitzeko, “bertsio ofiziala” dela diogu 2008ko azaroaren 19an, Aldundiak faltsuak direla “erabaki” zuenean ez zen eztabaida ireki bat egon aurretik, dena ezkutatu zuten (txostenak, argazkiak…), haiek baino ez zuten sarbiderik izan eta gainera, Eliseok eskatutako katak eta datazioak ukatu zituzten. Horri esaten zaio “bertsio ofiziala”, Cabacas eta Nafarretekin gertatu den moduan. Gero, erabakia zalantzan jartzen hasi genuenean (uko egin ziotelako gauzak publiko egiteari), hau da, bi hilabete geroago, orduan argitaratu zituzten, behartuta noski, zer uste duzu ba! Eztabaida normal bat egin izan balitz, probak onartu izan balira, ez ginateke orain hemen hitz egiten egongo, emaitza onartuko genuen denok eta kitto!
Berriro esango dizut: aditu askori galdetzen badiezu, edozein teoria baieztatu ahal izango duzu. Hemen arazoa, benetako arazoa, zera da: indusketetan zeramikak-eta atera zituztenean, arkeologoek ez zuten grafitorik ikusi, horixe bilatzen ari ziren arren. Grafitoak gero agertu ziren, garbiketa prozesuan, asteak igarota. Indusketetan bertan agertu ziren grafito apurrak erabat arruntak eta ohikoak ziren. Porky, Nepertiti, RIP, euskarazko guztiak… garbiketa prozesuan agertu ziren. Arkeologoek beraiek ezin zuten argitu zergatik ibiltzen ziren hain itsu idusketetan, nola pasatu zitzaizkien ehundaka grafito oharkabe, eta kamerak jartzea erabaki zuten. Orduan, kasualitate hutsa, noski, kamarak jarritako lekuetan ez zen grafito gehiago agertu, baina kamararik ez zegoen beste leku batzuetan grafito berriak agertzen hasi ziren. Eta noski, ez dago erregistro grafikorik, ez dago argazkirik. Grafitoak, berriz, erabat ezohikoak dira alde guztietatik, edukiak eta kopuruak: euskararen eta latinaren garapena, garaiko ezagutza historikoa, kristautasunaren hedapena, graiko ikonografia…, dena ezbaian jartzen du. Eta berriro diot: piezak aurkitzean ez, garbiketa prozesuan baizik, eta argazkirik gabe. Polizia frogak balira, “kustodia katea” delakoa apurtuta dagoela esango genuke; horrenbestez, ez direla baliagarriak. Susmoa da, noski, piezak aurkitu eta gerora egin zirela grafitoak. Froga gehiago? Geruzak? Tamalez, laborategian 17 mendez metatutako geruzak bi astean erreproduzitu daitezke. Beraz, nahikoa da jendeari adarra jotzen. FALTSIFIKAZIO hauek NORK eta ZERGATIK egin dituen argitzea baino ez da geratzen.
“”Berriro esango dizut: aditu askori galdetzen badiezu, edozein teoria baieztatu ahal izango duzu””
Horixe berbera egiten ari zara zu, G.Etxague adixkidea. Zeuk ikusi ez duzuna eta besteen diotena zuk baieztatu. Eta nola gainera baieztatu, ze ziurtasuna, zenbateko indarrez, bertan egon izana bazina bezala.
Besteok ez dugu garbi ikusten, nola demontre ikusten duzu zuk hain hain garbi? Horregatik eskatzen ari naiz begiratzeko eta frogatzeko badagoen berriki eginiko manipulaziorik. Hori adarra jotzea iduritzen al zaizu? Nola ezar diezazkiezue (?, nola ezartzen ahal diezue) trabarik halako azterketa arruntari? Oztopoak eta trabak ezartzen lau urte luzez, nola ulertu behar dugu jarrera hori? Zergatik ukatzen diguzue proba horiek? Plis plas bi astetan erreproduzitu 17 mendetan metatutako geruzan…nola kristo esan dezakezu astakeri hori ?
Agian Etxeberria forenseari eraman beharko dizkiogu I-V hezurrak; adituen bertsioak hankaz gora botatzen ere badaki gizon honek.
Zein adituri galdetu diot nik, ba? Zenbat adituri, zein teoria baieztatzeko? Nik gertaerak deskribatu ditut, Antton. Loroa hilda dago, eta horretaz konturatzen ez bazara, zure arazoa da.
Beste gauza bat, Antton: zure argudioei eusteko gezurra ezinbestekoa al duzu? Zergatik esan duzu nik probak horiek ukatzen ditudala? Nor naiz ni hori egiteko?
Kontua da nor den aditua eta nor ez. Ezen, berak ezeztatzen ez duen artean, Elexpuruk Filosofia eta Letrak ikasi zituen, eta doktorego-tesia bere herri inguruko hiztun zaharrekin eginiko hiztegia da. Txillardegik lan handia egin zuen euskara batuaren alde (bera izan zen bultzatzaileetako bat, baina ez dut uste Gabriel Arestik, Villasantek eta, batez ere, Mitxelenak baino meritu gehiagu duenik gai hortan. Orduko aktak irakurtutzea nahiko da). Alabaina, Txillardegiren gai nagusiak XX. mendearen amaierako euskarari buruzkoak dira: fonologiaz, azentuaz, gramatikaz… baina inoiz ez linguistika historikoaz. Oihenarten testuen edizio bat egin zuen 70eko hamarkadan, eta nahiko kaxkarra eta hutsez josia da. Kontua da, beraz, zehaztea nor den aditu bat eta nor ez.
PS.- Gustura jakingo nuke zein aldizkari nazioartekotan argitaratu duen Arnaizek linguistikari buruzko ezer.
“Zein aditu?…Loroa hilda dago”, G.Etxaguek.
Eta aldamenetik…Iñakik: “Kontua da nork den aditu (ni?) eta nor ez”.
Umore Ona Elkartean, bertsoka, puntuka ?
Loroa aurreko iruzkin batean zegoen. Hona hemen berriro, goza ezazu: http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=HI8oURc0cRM
Esan dituzun gezurrei berriro galdetzen dizut.
Aditua nor den eta nor ez den, entreratzen has zaitezen, oro har, hemen eta munduan, argitalpen zientifikoen kopuruak eta kalitateak ezartzen du.
“”Veleiakoa argituta dago””
“”benekotasunaren alde egitea ez da jarrera zintzoa””…
Gauza da batzuk frogak eskatzen ditugula, froga fisikoak eta kimikoak, arrastu horiek berriki eginak diren edo aintzinakoak diren. Hori da eskatzen duguna; baina beste batzuk (maixuari jarraiki) manipulatu egiten dituzte hitzak; frogak eskatu (guk) > eta benetakoak direla diote (zuek).
Beste nunbaitan ikusia dut pelikula HORI bera, nik hala uste.
Nik, Antton, oso gauza erraza eskatzen dizut, zuk zeuk eta zeuk bakarrik argitu ahal duzun gauza bat: zergatik esan duzu proba horiek guk ukatzen ditugula? Zergatik esan duzu gezur hori? Nor gara “gu”? gaur gaurkoz proba horiek egiteko epaileak baino ezin du agindu? Epaile itxura daukat nik?
Eta bi: arrazoi duzu, Veleiakoa oraindik ez dago argituta. Faltsifikazioa nork eta zergatik egin duen argitu behar da.
Eta hiru: probak iritsi bitartean, galdera hauei erantzutea eskertzekoa litzateke, zuk, Euskararenjatorrikoek, SOS Iruña-Veleiakoek eta gustua duen edork:
1) Zergatik ez zituzten ikusi arkeologoek indusketetan ehundaka piezatan omen zeuden grafitoak, lurretik banan-banan eta arreta handiz atera arren, hain zuzen ere, ezohiko piezak bilatzen ari zirela?
2) Zergatik ez zuten piezen argazkirik egin indusketetan?
3) Zergatik ez zuten argazkirik egin garbiketa prozesuan ezohiko aurkikuntzak agertzen ari zirela ikusi arren?
4) Garbiketa prozesuan grafitoak argertzen hasi ondoren, zergatik jarraitu zuten arkeologoek indusketan ikusi gabe, nahiz eta gero agertu?
5) Gertatzen ari ziren irregulartasunei aurre egiteko, prozedurak, protokoloak eta segurtasuna zorroztu ondoren, zergatik ez zen grafito gehiago agertu kamerak jarri ziren lekuetan? Zergatik hasi ziren agertzen kamerarik ez zegoen lekuetan?
Nik irakurri dudanez, idazkunen % batzuk bertan ikusi zituzten, Euskarazkoak barne, hori behintzat entzun nuen nik, kontra debatean uste det.
Beste akotxo (Idoiaren hitzetan eta ez det entzun inori hori gezurtatzen), zikin zikinak atera ziala eta garbitzerakoan ikusi zituztela erran zuten.
Eta nik hau argitzea nahi det, eta gauza ilunak daudela iruditzen zaidanean, ikusten ditudalako da (agian erratua nago baina ikusten ditut), badaude froga batzuk egiazkoak diren ala ez esan zezaketenak, eta oraindik ez dia egin.
Frogak egin ditzatela eta argitu daitela behingoz dena. Nik benetazkoak edo gezurretazkoak diren ala ez jakin nahi det, eta oraindik (nere ustetan) inor ez du ez bata ez bestea frogatu.
Ondo izan.
Ba ez, sugar. Edo gaizki informatu zara ala egiari amarru egin nahi diozu. Indusketan bertan aurkitutako grafito urriak arruntak ziren. Euskarazko guztiak, porky, nepertiti, descartes eta beste guztiak garbiketa prozesuan agertu ziren. Zikin atera zituztela? Zikin eta lurpean, noski! Horretarako dago arkelogoaren lana, pintzel batez bada ere, demaseko zikinkeria kentzeko, hain zuzen ere indusketan bertan bilatzen dutelako. Ulertuko duzunez, ez da sinesgarria estratoak kontu handiz kentzea gero piezak lokatz lehor bildutan ateratzeko. Eta 400 grafito oharkabean pasatu? Horrexegatik zeuden harrituta arkeologoak beraiek, eta horrexegatik jarri zituzten kamarak, gertatzen ari zena normala ez zelako!
Are gehiago: behin kamerak jarrita, ez zen besterik agertu. Ze kasualitate (baina noski, hori normala da, ez susmagarria….)
Nik ez diot Txillardegi zenari meriturik kenduko, ezta merezi ez duenik egotziko ere.
.
Zeuok kentzen diozue sinesgarritasuna Euskararen Jatorria elkarteari, Antonio Arnaiz bezalako orologoak aditutzat hartuz eta biltzarretara gonbidatuz.
.
Alegia: nik esaterako, aipatzen ahal ditut literatura unibertsalaren puntako izenburu batzuk: Da Vinci Code, Fifty Shades of Grey, Kutsidazu bidea Ixabel, Alatriste, Les misérables, Cien Años de Soledad eta Twilight. Horrelako zerrendak boteaz, nire burua lotsagarri utzi, besterik ez dut lortuko.
“”Epailea itxura daukat nuk?””
Ba…itxuraz bai, epailea zera eta epaiak/sententziak/kondenak ematen dituzu.
“Zuek” diodanean, “zuek” diot, zuk zeuk erabili ohi duzun zentzu berberean: zuek. Eta trabak, eragozpenak, bai (intelektualak, moralak, ekonomdikoak)…koro baten moduan: Veleia argituta dagola, beraz idazkunak faltsuak, beraz frogarik egin “beharrik ez”, baldin eta egilea nor den jakiteko ez bada…
Aizu, eta baliteke idazkunak denak faltsuak izatea. Baliteke, askotan pentsa ohi dut. Baina horrek ez dit kentzen ez adorerik, ez zilegitasunik zera ohiukatzeko: Eliseo Gil kriminalizatu eta bota eta ordezkoa ezarri “behatzez”, aizu, behatzez, zikinak, eta haundik lau urtetara, oraindik ez dago ezer segururik akusazioa frogatzeko. Lotsagabeak, haratx, haundiagorik ez esateagatik (gainerakoan baten batek ANa bidaliko nau, ez fio; poterea ez ikutu koxkobilak gero…)
Antton, Eliseo Gilekin izan ditzakezun maitasun kontuak ez zaizkit batere interesatzen. Pluralean hitz egiten jarraitzen duzu, “zuek”, eta istorioak asmatzen… Erabat logikoa da zure jarrera: ezinezkoa da benetakotasunaren alde egitea demagogiarik gabe eta kontu honetan konspirazio erraldoia dagoela defendatu gabe. Bien bitartean, lehenago egin ditudan galderei erantzuten saiatzen bazara, eskertuko nizuke.
Ez dizu(te) erantzungo, Etxague, ez orain, ez gero. Horretara jokatzen dute: egiazko eztabaidagai bat ematen diezunean, beldurtu eta ihes egiten dute, lehenengotik azkeneraino, hitz hutsak esaten eta gaiak desbideratzen besterik ez dakitelako.
EuskararenJatorria: edo nire iruzkina ez duzu axaletik baino irakurri, edo nahierara intrepretatu duzu, zeren eta argi eta garbi idatzi bainuen Veleiako aferaren nondik-norakoetan ez nintzela sartuko. Orain ere ez dut egingo, ez baitago datu berririk eztabaidari ostera heltzeko. Eta hala ere, idatzi nuena ez zait guztiz desegokia iruditzen, Arnaiz zeuek aipatu duzuelako artikuluan autoritate gisa, ez Amonamantagorrik, ez nik. Eta ondoren Arnaiz hizpidera ekartzea desegokia baldin bazen, denok dakigu ZuZeukoek badaukatela iruzkin desegokiak ezabatzeko aukerarik, hortaz eurek erabaki dezatela harira datorren ala ez. Eta, bide batez esanda, Amonamantagorrik Arnaiz desakreditatzeko bideoa jarri duelako baieztapenarekin ere ez nator bat: Arnaizek berak bere burua desakreditatzen du ahoa zabaldu orduko edo bere izen-deiturak liburu baten azalean jartzen dituenean. Alde horretatik, Amonamantagorriri edo niri ezer leporatzea mezulariari lepoa moztea bezalakoa da. Bideoa benetakoa da, ezta? Arnaiz zeuek aipatzen duzue artikuluan, ezta? Orduan zertaz kexatzen zarete? Halako “aditu” bat gonbidatu baduzue, zeuek jakingo duzue, baina laguntza exkaxa da kongresu bati gutxieneko seriotasun itxura bat emateko. Afera honetan sartuta dabilen jende askorekin leun jokatu nahiago dut, haiekin ados ez nagoen arren, errespetua batiet -Elexpuru, kasu-, edota eginak egin eskandalua larrutik ordaindu dutelako -Eliseo Gil bera, lana ez ezik, prestigio guztia ere galdu duena-, baina Arnaiz jaunaren kasuan ahalegin ikaragarri bat egin beharko nuke isiltzeko. Gonbidatutako aditu batzuk ez zirela azaldu diozue: ez da harritzekoa gero! Arnaiz egitarauan ikusita, pertsona publikoa banintz neu ere ez nintzateke joango, ze esanak esan norberaren prestigioa eta hots publikoa amoroski zaindu beharreko landare gaixobera da, eta zenbait konpainiak kaltetu dezakete. Gonbida ezazue J.J. Benitez jardunaldi batera eta ikusiko duzue zenbat ikerlari seriok izena ematen duten. Eta, gordin esanda, Arnaiz euskalaritzaren J.J. Benitez-a da. Aitortu beharra daukat, hala ere, Veleia aferan nahiko pertsonaia periferikoa izan dela (Ortzi jainkoari esker!) , baina demontrezko idazkien benekotasuna zalantzan jarri duen orori Euskal Herriaren eta euskararen etsaia, traidore zikina eta gisa horretako hitz goxoak esan zaizkiolarik (ZuZeukoek iruzkin iraingarriak ezabatzen hasi baino lehenagoko eztabaidetako iruzkin asko berrirakurtzea aski da), marka da gero Arnaiz jauna kongresuan ikustea… eta gero Amonamantagorrik ipinitako estekan ere. Non, eta Madrilen bertan ere nazkak hartutako herritar dexentek “MienteMadrid” esaten dioten talebista-kate batean, norekin eta Aznarrek lehenik eta gero Esperanza Aguirrek babestutako idazle kaxkar eta joseantoniozale batekin (argibide gehiago: http://www.falange-autentica.org/categorias/cultura/285-sanchez-drago-participa-en-la-i-jornada-del-congreso-del-centenario), zertan eta teoria zentzugabe batzuei hauspoa ematen “ad maioren Hispaniae gloriam”.
Dena den, zuen iruzkina irakurrita (“… denborak esango du zer balio duen eta zer ez [sic], baina dauden teoriak ezagutu gabe…”), “zientzia” egiteko modu xelebreari beste atal bat gaineratzea bururatu zait. Bide batez, zergatik suposatzen duzue nik “teoria guztiak” ez ditudala ezagutzen? “Aditua izan gabe” -bihoa lehenik jarri beharreko oharpen famatua- afera honetan ia argitaratutako gauza guztiak irakurri edo ikusi egin ditut, eta sentitzen dut, baina “teoria” batzuekin bat nator, eta bestetzuekin, aldiz, ba ez. Kontua oso sinplea da.
-Txerpolariaren taktika: teoria guztiak maila berean jartzen dira. Iluminatuari telebistako programa batean edo kongresu batean sarbidea ematen dionak jakin badaki haren teoriak oso polemikoak direla, edo are gehiago, katxondeo galanta eragiten dutela bazterretan. Orduan, halako oreka bati eusten saiatuko da, arrazoia inori eman gabe baina, nola txerpolariak bolatxo guztiak airean dantzarazten dituen, hala egiten du berak teoria guztiekin. Irakurleak gasteiztar ospetsu baten ahotsa gaineratu beza: “Beno, badakigu aditu batzuk ez direla bat etorriko, baina hau ere aintzat hartzekoa da, ezta?”, edo “Hona hemen zientzia ofizialak dioena, eta horra hor beste ikerlari batzuek diotena. Arrazoia nork? Guk datu guztiak mahai gainean jarri ditugu, ikusleak erabaki beza…”. Halako kasuetan, “zientzia ofiziala” fisikari bat izan ohi da, eta “beste ikerlari batzuk”, aldiz, psikofonia-zale friki bat.
Bestalde, “teoria” hitzak ere merezi du aipuren bat, askotan erabiltzen baita aurkakoa desakreditatzeko. Martxa honekin, teoria gizajoari mito haren haurrideari bezala gertatu zaio, bere berezko esanahia galdu eta “gauza faltsua”ren sinonimo bilakatuko baita. Adibidez, Lakarrak proposatzen dituen aitzin-euskararen berreraikitze-proposamen muturrekoenak agian “teoria”ren hitzaren barruan sar litezke; horrek ez du esan nahi oker daudenik, jakina, eta guztiarekin ere ez daukate zer-ikusirik Veleiakoekin. Euskarak azken bi mila urteetan izan duen garapen fonetikoa, ordea, ez da inoren “teoria” bat, baizik eta zenbait datu objektiboren behaketaren ondorioa. Ez da gauza bera.
Bai, Pindaro poetak idatzi bezala, denbora gauza ororen froga-harria da. Baina beldur naiz denborak frogatu beharreko gauza bakarra hauxe dela: faltsifikazioa nork-nola-zergatik… egin zuen. Eta bada garaia hori behingoz jakin dezagun.
Ez dut irakurria zure liburua, baina agian ondoko egunotan erosi eta irakurriko dizut, G.Etxagüe.
Liburuaren aipamena irakurri dut eta iduritzen zait ni neu naizela zure liburuaren protagonista, gizon eroa. Eta zu sendagilea, sendatu behar dudala neri, eroari, esaten didan sendagilea.
“”Loroa hilda dago, eta horretaz konturatzen ez bazara, zure arazoa da””
Niregatik, honekin bukatzen dut. Nahi baduzu, zuk bota (gure artekoaren) azkena. Plazerra izan da igande bazkalondoan euskaraz zurekin mintzatzea, pelikula txar bati begira egon beharrean, kuluxkan.
Berriz ere, “benetakotasunaren aldekoak”, faltsuak direlaren frogak eskatzen dizkizuegunean…
Aio, nire sendagile.
Loroaren autopsia nahi al duzu hilda dagoela onartzeko?
Nola egin faltsifikazio on bat (post luzea)
Pentsatzen jarrita, Veleiako faltsifikazioen alderdirik txarrena haien aiurri eskasa da. Hurrengo faltsifikaziorako, faltsutzaaileei komeniko litzaieke gauza batzuk aintzat hartzea. Historian izan dira arrakasta handiko faltsifikazioak, eta ospetsuenetariko Euskal Herrian asmatutakoa dugu gainera: Leloren edo Kantabriarren Kantua. Ia hiruruheun urte iraun zuen haren “benekotasuna”k, eta Humboldt handiak ere amuari heldu zion, pentsa. Euskal Filologian lizientziatuak ez diren euskaldunentzat (batzuk badaude) Leloren Kantua ezezaguna da, baina mendeetan gure arbasoen irudimenarentzat bazka polita izan zen. Eta etorkuzinerako faltsifikazioeterako eredugarria gerta liteke, faltsifikazioaren maisulana izan zelako.
Ez dakigu nork egin zuen. Kantua Ibargüen-Cachopin Kronikan jasota dago (XVI. mendearen amaierakoa), baina baliteke pixka bat zaharragoa izatea, mende horren erdialdekoa. Zenbait egile proposatu izan dira: Anton Bediakoa genealogista, Cachopin kronistaren aita… Gainera, ez da kronika horrek dakarren euskarazko testu faltsifikatu bakarra, ze Andramendiko Eskriturak ere badaude hor, hau da, ustez VIII. mendean euskaraz idatzitako agiri bi. Haiel ere sekulako lan “borita”. Leloren kantuan euskaldunen -bereziki bizkaitarren- eta erromatarren arteko borrokak kontatzen dira, non, zer esanik ez, bigarrenek jipoi gehienak jasotzen dituztan. Ez ditugu testu batzuk faltsifikatuko euskaldunak galtzaile gisa eta estrategiarik gabe agerrarazteko, gero!
Kronikak argitaratu gabe jarraitzen duenez, Julen Arriolabengoak atondutako Leloren Kantaren edizioari jarraituko diot hurrengo paragrafoetan (“Euskara Ibasguen-Cachopin Kronikan. Testu zaharren ediziorako kontribuzioa”, 2008, 45. or. eta hurrengoak).
Faltsifikazioaren egilea ez zen tonto txarra, bada. Egia da garai urrun haietan faltsifikazio bat “kolatzea” orain baino errazagoa zela, baina faltsifikazioak oso ugariak zirenez, hain zuzen, erne ibili behar zen, eta bete beharreko arau batzuk gorde zituen:
A) Benetako testu batez baliatu zen faltsifikazioaren abiapuntu gisa. Kantaren lehen ahapaldiak hala dio (ortografia gaurkoturik): “Lelo il lelo / lelo yl lelo / leloa Zarak / il leloa”. Hura Zara traidore zikinak hildako Lelo euskaldunen buruzagi inbiktoaren omenezko kanta izango zen kronikagileei jaramonik eginez gero, baina berez ez zuten asmatu, ze esanahi garbirik gabeko “lelo” hori ezaguna zen garai hartan Euskal Herri osoan. Etxeparek, kasu: “Etai lelori bai lelo leloa zarai leloa / Heuskara da kanpora eta goazen oro danzara”. Horrek sinesgarritasun handia eman zion faltsifikazioari.
B) Eskuizkribu galduaren baliabidea. Oso ezaguna, eta oso literarioa, baina beti ere eraginkorra. Kronikagileek diotenez, bertsook pergamino zahar-zahar batean idatzita zeuden, baina hamesei ahapaldi baino ez dituzte eskaintzen, besteak ia ezin zirelako irakurri pergaminoa pipiak jota egoteagatik. Horrek sinesgarritasuna areagotzen du.
C) XVI. mendean hizkuntzalaritza historikoa asmatzeke bazegoen ere, gure arbasoek ez zeukaten Luis Silgoren hipotesien berririk eta jakin bazekiten hizkuntzak aldatu egiten direla denboran zehar. Izan ere, eskerrak euskarazko testuarekin batera gaztelaniazko itzulpena ere eman zuten, itxuraz erdaldunentzat (“el letor que no supiera bascuence” diote), baina bai zera, hura gabe ez legoke asko ulertzerik, eta Leloren Kantak ikerlari askoren trebetasuna eta egonarria (Mitxelenarenak barne) probatu egin ditu: hitz ulertezinak sartu zituzten, baita arkaismoak ere. Zer esanik ez, horrek sekulako sinesgarritasuna eman zion.
D) Testu interesgarria sortu zuten berez, irakurleen nahiak eta desirak asetzeko modukoa, eta irudimenarekin ez ziren batere zekenak izan. Leloren Kantak kontazen duenak Helm-eko Abismoaren bataila dirudi, izan ere. 11. ahapaldiak hala dio, adibidez: “Aec anys ta / guc guichytaya / asquynyn dugu / lalboa”. Ez da ondo ulertzen, ados, baina gaztelaniazko itzulpenak dudak uxatuko dizkigu (jatorrizko testuan piperrik ez ulertzea beti ere sinesgarritasunaren mesederako da): “Y en el 11 dize, que, aunque los enemigos heran muy muchísimos, y los vizcaínos muy poquitos, siempre les daban las manos llenas y continos malos tratos, llebando siempre la mejor parte de la bictoria, dándoles cruelísimas muertes”.
Gaur B) puntua gauzatzen zailena da, hori aitortu behar da, baina zuhur jokatuz gero zeozeor asma liteke. Gaia zabalik dago, dena den. Beste puntuei dagokienez, nik hala jokatuko nuke:
– Egia ez dagoela garai haietako inongo euskal testurik, baina izen andana daukagu inskripzio euskal-akitaniarretan, eta haiek abiapuntu polita dira. XV. mendeko eresiek edo euskal kanta epiko zaharrek iradokizun pila bat eman lezakete.
– Lakarraren heserrea piztu gabe, logikoena izango zen gizonari gustua ematea. Mitxelenaren “Fonética histórica vasca”ren totxoa irakurtzea gehiegitxo da, baina zertarako dago Wikipedia?
http://eu.wikipedia.org/wiki/Aitzineuskara
Hitz batzuk asmatzea ezinbestekoa da. Eman dezagun testu hau:
“NIAGO.EARRI.AEMIL.PATERNVS.ORDUNETSEN.SMBE.OSANI”
“Emilio Paterno Ordoñezen semea hemen nago sepultaturik” baino sinesgarriagoa da, inondik inora. Beti ere harrapatuko gaituzte, ze horixe da faltsifikazioen patu makurra, baina lanak gehiago iraungo du, eta zorte pixka batez hilda gaudelarik harrapatuko gaituzte, Leloren Kantua asmatu zutenak bezala: gero gerokoak!
-Euskaldun fededunaren kontuak joandako ura dira. Kalbario zaharrena non eta Euskal Herrian topatzea Sabino Aranaren loria izango zen, baina XXI. mendean, ba ez dakit ba… Erromatar garaiko inskripzioetako Leheren edo Herauscorritsehe jainkoek ez dute mitologiarik merezi, ala? Non dago Ortzi? Pentsa zer-nolako zirrara Kultur Klasikoa ikasgaitik aterata diruditen izen klasiko horiek gabe “ORSI” bat aurkituko bagenu! Edo “IVPITTER.ORSI”: Akitanian Leheren Marterekin parekatzen bazuten (“Deo Marti Leherenno” irakurtzen da inskripzio batean), ba ez zuten gutxiago izan behar Veleian. Nik gauza interesgarriagoak asmatuko nituzke: erromatarren aurkako mezu subersiboak (“EIVAN.ESSERA.ROMATAR.ARXSTIRI”, azken hitza asmatua da, sinesgarriagoa egiteko), mezu lizunak (oso ohikoak Antzinateko graffitietan) edo Britaniatik etorritako legionario bat eta mutil baten arteko amodio kontuak. Morboak jakin-mina pizten du beti, halako harremanak ez ziren arraroak III. mendean eta haserretuko litzatekeena Munilla genuke. Oro har, Rosemary Sutcliff-en nobela historikoak inspirazio-iturri joria izan litezke, Britania erromatarrean girotuta daudenez gure arbaso erromanizatuak irudikatzeko ideia mordoa eman dezaketelako.
Egia esan, maiteok, ez dakit nortzuk zareten pelmagoak: alde batekoak ala bestekoak. Zuetako inorekin es dabustat deus. Beste era batean esanda, ez netxortakeela inola ere. IMPOSIBILUS.
Beatrice, arkeologia aspergarria da, filologia aspergarria da, eta kimika, fisika eta astronomia… Zientzia, orokorrean, aspergarria da gizaki gehienentzat. Paleontologia, adibidez, dibertigarriagoa izan liteke, baina Jurassic Park ikusteko baino ez. Izan ere, zientzia hain aspergarria denez, leku ezin hobea da munduko friki guztiek Atlantida, estralurtarrak edo Iruña-Veleiako ostrakak egia berdaderotzat aurkezteko, aurrean (aurre egiteko) zientzialari eta aditu aspergarriak baino ez dituztelako. Musika arloan, ordea, askoz dibertigarriagoa denez, Milli Vanilli bezakoei mozorroa kentzea ere dibertigarriagoa da. Demagun: Shakira iruzurra dela esanez gero (adibide hutsa da, noski), segituan izango duzu albistea bolo-bolo, kalean zein komunikabideetan; areago, bi urte langabezian daramatzanak ere une batez bere bizitza miserablea ahaztuko du Shakiraz hitz egiteko. Baina Iruña-Veleiako ostraka faltsuez (hau ez adibidea) ez da ia inor arduratzen. Normala da. Gaia aspergarria da. “Pelma”? Tira, zer esango dizut! Nori bururatzen zaion XXI. mendean euskara faltsifikazio bat egitea kilometro karratuko munduko filologo gehien biltzen duen lurraldean! Probokazioa ere bada, dedio! Baina ez nahaztu, Beatrice, ez baitago aldekoak eta kontrakoak: ostrukak faltsuak dira eta, batek jakingo du zergatik, banaka batzuek benetakoak direla diote. Azken hauek, zalantzarik gabe, pelmagoak dira, nazioarteko biltzarrak antzolatzeko lain. Neuk ere aspertu izan espero dut.
Badaezpada, Beatrice, zure beharren bila leku txarrera jo duzunez, agian hemen zorte handiagoa izango duzu: https://www.kaixomaitia.com/. Baina esango dizut oso galduta ikusten zaitudala. Gero esango dute euskaldunek gutxi datxortatela, baina sareko inguru hauetan “rollito” bila ibiltzea ere!
Etxague jauna, bi gomendiotxo:
Hector Iglesias: Zergatik grafitoak ezin diren faltsuak izan. Bideo bat da, ordu erdi frantsesez. Bestela 230 orrialde irakurri behar dira eta, nahiz eta gai honetan jabetzeko bide bakarrenetakoa den!. Hectorrek primeran argitu du zergatik ezin diren faltsuak izan:
http://euskararenjatorria.net/?p=6764
Nazioarteko Biltzarraren ponentziak: asko dira baina Colmenerorena eta Baxariasena irakurrita ikusiko duzu nola faltsifikatzaile bat ez, 20 beharko lirateke tamaina horretako jakinduria izateko. Alegia, Eliseo Gil faltsutzailea bada Nobel saria eman behar diotela.
http://euskararenjatorria.net/?p=6020
Diozunez grafitoak garbitu eta gero agertu ziren. Ba listo, Aldundiak eta EHUk faltsuak direla hain argi badute zergatik ez dituzte haiek grafitoak laborategietara bidali? Lau urte hauetan ez dute nork faltsifikatu dituen frogatu eta laborategiak hasieratik emango lizkieke behar dituzten froga horiek. Baina ez, ez dituzte bidali, ez. Erantzuna zein izango den badakitelako.
Euskararen Jatorria
Ostrakak hain garrantzitsu, ezinbesteko eta iraultzaile izanik Euskal Herriaren nahiz euskararen lehena, oraina eta geroa taxutzeko, eskertzekoa litzateke euskara apur bat bideo horietan…
Euskararenjatorria, nik beste gomendatxo bat emago dizut, lizentzia hartuta, noski. Badaezpada, oraingoan azalpena emango dut: bideo honetan argi geratzen da loroaren lumen edertasuna, Norvegiako fiordoetan loroak ote daude edo kaiolako loroak fiordoen herrimina sentitzen duen ez direla eztabaidagai, gaia loroa hilda dagoela baita. Hona hemen bideoa berriro: http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=HI8oURc0cRM
Ikusi ondoren eta beste aldarte positiboago batez (irribarrez ere ikusten zaitut), galdera hauei erantzun ahal izango diezu:
1) Zergatik ez zituzten ikusi arkeologoek indusketetan ehundaka piezatan omen zeuden grafitoak, lurretik banan-banan eta arreta handiz atera arren, hain zuzen ere, ezohiko piezak bilatzen ari zirela?
2) Zergatik ez zuten piezen argazkirik egin indusketetan?
3) Zergatik ez zuten argazkirik egin garbiketa prozesuan, areago ezohiko aurkikuntzak agertzen ari zirela ikusi arren?
4) Garbiketa prozesuan grafitoak argertzen hasi ondoren, zergatik jarraitu zuten arkeologoek indusketan ikusi gabe, nahiz eta gero agertu?
5) Gertatzen ari ziren irregulartasunei aurre egiteko, prozedurak, protokoloak eta segurtasuna zorroztu ondoren, zergatik ez zen grafito gehiago agertu kamerak jarri ziren lekuetan? Zergatik hasi ziren agertzen kamerarik ez zegoen lekuetan?
Euskararenjatorria, ezin dut ulertu ostraka faltsu hauen benekotasuna babesteko hamaika artikulu, eztabaida, hitzaldi eta nazioarteko biltzar bat antolatu ondoren, galdera hauei erantzuteko gauza ez izatea. Eta, ulertuko duzunez, jatorrizko pekatu hau argitu gabe alferrikakoa da beste ezertaz eztabaidatzea, hala nola alferrikakoa den Norvegiako fiordoetako loro edo papagaioez aritzea.
Ez ahaztu teknologia berrien munduan bizi garela. Gaur egun ia edoizein gauza aurki daiteke Interneten, beraz 20 “aditu” txapuza hori egiteko gehiegikeria hutsa ematen dit.
Analitikak eta datazioa dela eta, zergatik ez zituzten indusketako arduradunek egin? Zergatik ez zen grafitoen aurkezpena leku egokian egin eta ez prentsa aurrean hotel batean?
Datazioaren beldur? Posibleak badira, emaitzak adituen txostenekin bat etorriko dira , zalantzarik gabe.
Pentsa ezazu zenbat aditu beharko liratekeen Ness aintziran dinosaurio bat sartzeko!
Izan, batzuk hain txapuzeroak dira, ze lanak eman dituen sinesgarri izan zitezen egin zituztela pentsatzeak. Batzuetan pentsatu izan dut kontua ez ote zen txantxa moduan hasi, eta gero eskuetatik joan zitzaiela…
Etxague jauna, ikusten dugunez Hector Iglesiasen txostena eta bideoa ez dizkizu askorako balio izan. Faltsuak direla esaten duzu baina ez diguzu esaten zein Nobel saria izan den gai horrelako gauza miresgarri bat idazteko: latin bulgar oso zaharra, euskara, hizkuntza zelta, kultura punikoa… Ea topatzen dugun erruduna sari handi bat emateko. Bitartean zure galderei erantzunez:
1) Zergatik ez zituzten ikusi arkeologoek indusketetan ehundaka piezatan omen zeuden grafitoak, lurretik banan-banan eta arreta handiz atera arren, hain zuzen ere, ezohiko piezak bilatzen ari zirela?
Ez dakigu, guk uste txarto egin zutela. Hala ere, horregatik epaitegira sartu behar ziren eta faltsugileak zirela esan, inolako frogarik gabe?
2) Zergatik ez zuten piezen argazkirik egin indusketetan?
Aurreko erantzun bera
3) Zergatik ez zuten argazkirik egin garbiketa prozesuan, areago ezohiko aurkikuntzak agertzen ari zirela ikusi arren?
Argazki batzuk bai atera zituzten, ontzi zabal bat esaterako.
4) Garbiketa prozesuan grafitoak agertzen hasi ondoren, zergatik jarraitu zuten arkeologoek indusketan ikusi gabe, nahiz eta gero agertu?
Ez zekitelako EHUko Arkeologia Saila ze maltzurkeria egingo zituen haiek kaleratzeko.
5) Gertatzen ari ziren irregulartasunei aurre egiteko, prozedurak, protokoloak eta segurtasuna zorroztu ondoren, zergatik ez zen grafito gehiago agertu kamerak jarri ziren lekuetan? Zergatik hasi ziren agertzen kamerarik ez zegoen lekuetan?
Eta zergatik Aldundik ez zuten talde bat izendatu Eliseorekin batera lan egiteko? Zergatik ez zituzten kata kontrolatu batzuk egin, horrelako zalantzak daudenean lehenengo gauza egiten dena? Zergatik ez diegu faltsukeriaren aldeko inori txintik entzun, ezta zuri ere, hondeamakinak hondatutako eremuari buruz? Ala hori ez da zuk galdetzen dizkigun 1., 2., 3. 4 eta 5. galderan aipatuko hutsuneak baino mila aldiz gauza larriagoa, sektore oso bat suntsitu zuelako EHUko Arkeologia Sailak?
Euskararen Jatorria
Nik uste dut, Euskararenjatorria, jatorriaren eta Veleiaren kontua zertxobait ahaztea duzula onena, eta euskaltegira jotzea, ezen ergatibo bat ere ez duzu asmatzen. Lotsagabea eta lotsagarria zara: euskaraz ongi moldatu ez eta orain dela 1.500 urteko euskara omen denaz inori lezioak eman nahian.
Iñaki, Euskerarenjatorriak ez du ergatibo bat ere bere lekuan jartzen, eta ez zaio fitsik inporta. Are gehiago: zalantzan nago ergatiboa zer den ere ote dakien. Hala ere, Iruñako ostraketako hitzak interpretatzeko lizentzia hartzen du, ezjakinkeria oso ausarta izaki.
Euskararenjatorria, gero eta etsiago ikusten zaitut, itsumustuka. Nik uste nuen loroaren bideoak argituko zizula bekozkoa, dedio! Baina ez da harritzekoa, noski. Oraingoan, behintzat, indusketak gaizki egin zirela onartu duzu. Bada zerbait, edo asko. Horregatik, are ulergaitzagoa zait hori onartu ondoren benekotasunean tematzea.
Aipatu duzun lehen puntuari dagokionez, ea zenbat aditu behar ziren ostraka faltsu horiek egiteko, bada, galdera errepikatuko dizut: zenbat aditu beharko liratekeen Ness aintziran dinosaurio bat sartzeko? Zalantzarik gabe, aditu mordo bat, lauzpabost Nobel saridun gutxienez bai… baldin eta benetako dinosaurioa balitz, noski. Inolako fundamenturik gabe, zeramika puska batzuetan Opinel labana batez sasi-euskara, sasi-latina, sasi-punikoa, sasi-ikonografia, sasi-historia eta sasi-abarrak zizelkatzeko wikipediaren berri daukan edozein kaikuk balio zuen. Emaitza hain barregarria eta nabarmena izan zenez, bi aukera baino ez da geratzen: edo egin zuena tonto erabatekoa zen, edo txantxa egin nahi zuen; gero, auskalo zergatik, serio hartu zuten txantxa. Nire ustez, azken hau da hipotesirik serioena.
Nire galderei erantzuten ondo hasi zara, baina gero haria galdu duzu erabat eta, txipiroiak bezala, tintaz ura belztu eta ihes egin duzu. Harrigarria da jarrera ustez ostraken benetakotasuna frogatu nahi duenarentzat; logikoa, ihes egin nahi duenarentzat. Hasteko, euskararenjatorria, galderetan agertutako gertaera guztiak Aldundiak atzaparra sartu baino lehenagokoak dira guztiak, Gil jauna eta Lurmen bere enpresa pribatua indusketan jaun eta jabe zirela. Horrenbestez, han gertatutako guztiak euren ardura dira, eurena eta ez beste inorena.
Lehen eta bigarren galderen erantzuna ez dakizula esan duzu. Ondo da. Hurrengoan, galdetu Gili, bera baitzen zuzendaria, oker ez banago. Baina erantzuna jakin arte, hobe duzu ostraken benetakotasunaz ez aritzea.
Hirugarrenari erantzuteko, ordea, ez duzu egia esan: Gilek-eta euskarazko ostraka bakar baten argazki-sekuentzia osoa aurkeztu nahi izan zuten: IAN/VAN ZVTA ostraka, plater zati batean. Grafitoak, noski, garbiketa prozesuan agertu ziren, ez indusketan, beti bezala, baina gero frogatu zen, eta Gilek berak onartu zuen, argazki-sekuentzia iruzurra zela, platera jaso eta gero berriro jarri zutela lurrean argazkia egiteko. Beraz, jarduera onaren eredua izan behar zuena iruzurraren beste froga bat baino ez zen izan. Argazki bakar bat eta gezurra da!
Laugarren galderari tinta bota diozu. Erantzuteko daukazu oraindik.
Bosgarren galderari ere tinta bota diozu. Hau ere erantzuteko daukazu. Bide batez, gogoratuko dizut Aldundiaren ustezko jokaera okerrak ez duela garbitzen aurrekoen jokaera garbitzen, eta Aldundian ume jaioberriak gosalduko balituzte ere, ostrakek faltsuak izaten jarraituko dutela. Nolanahi ere, gaia ez da Norvegiako fiordoetan loroak ote dauden.
Ondorioz eta amaitzeko, ez zara nire galdera bakar bati erantzuteko gauza izan. Eta, ulertuko duzunez, jatorrizko pekatu hau argitu gabe alferrikakoa da beste ezertaz eztabaidatzea, hala nola alferrikakoa den Norvegiako fiordoetako loro edo papagaioez aritzea.
Eduardo Gil Berak argitaratu berria, interesgarria delakoan:
http://www.elboomeran.com/blog-post/661/13276/eduardo-gil-bera/ser-la-voz-autorizada/#comentarios
Iruzkin interesgarriak ari dira argitaratzen E. Gil Beraren azken artikuluaren haritik:
http://www.elboomeran.com/blog-post/661/13276/eduardo-gil-bera/ser-la-voz-autorizada/#comentarios
Iñaki eta Belatz: benetan pozten gara, besteak beste, Joseba Iñaki, iritziz aldatu duzulako. Zure txostenean irakurri genuenez Iruña-Veleiako ostraketan ergatiboren bat ez egotea faltsua izateko arrazoia zen. Orain, iritziz aldatuta, ja ez duzu esaten guk emandako erantzunean ergatiboren bat ez egoteagatik faltsua dela, baizik eta txarto idazten dugula euskeraz. Pozten gara, bai, iritzia aldatu duzulako. Beraz, Iruña-Veleiako paedagogiumen-en antzera, eskola batzuk hartuko ditugu euskeraz hobeto idazten ikasteko.
Etxague jauna: munduan badira bi gizaki mota: dena dakitela uste dutenak eta ezer gutxi dakitela uste dutenak. Argi dago non kokatzen gara hemengoak: zeu lehenengo taldean eta geu bigarrenean. Arazoa hauxe da: zaila izaten dela bi moten arteko jendearen arteko eztabaidak egitea. Izan ere, lehenengo taldekoek beti esango dizute arrazoi dutela gauza guztietan, ez dute behin ere punturen batean erratu direla esango, edo ez dutela irakurri edo aztertu, zertarako? Esango dizute ere zeuk ez dizkiezula erantzuten haien galderei.
Hori bai, lehenengo multzokoei galderaren bat egiten badiezu, ez dizute erantzungo lasai asko. Zerbait irakurtzeko edo begiratzeko eskatzen badiezu beste gaira pasatuko dira, zuk argudio sendo bat ematen badiezu, haiek beste gauza bat galdetuko dizute!
Esaten diguzu ez garela erantzuteko gai izan. Barkatu, erantzun diegu zure galdera guztiei. Batetik, Eliseok txarto egin zuela lan esan genuen baina badirudi ez dizugula ondo azaldu, izan ere, hori esan genuen ez zuelako kontuan hartu EHUko Arkeologia eta Filologian zer motako jendea zuelako , ez berez, txarto egin zuela lan, ze, zuk guk baino askoz gehiago badakizu ere, pentsatzen dugu arlo honetan Edward Harrisek baino jakitea zaila izango dela kontu honetan eta berarentzat Eliseoren lana ondo egindakoa da. Eta beste galderei berdin. Erantzunak zuretzat tinta beltza izan badira, sentitzen dugu, oso eskasak gara, badakizu! Onartzen dizugu zure iritzia.
Baina mesedez, zeuk ere guk egindako galderei erantzuten ez diezun bitartean ez joan bizitzatik loro harro bat bezala. Galdera hauxe zen: Aldundiak eta EHUk faltsuak direla hain argi badute zergatik ez dituzte haiek grafitoak laborategietara bidali?
Bestetik Hector Iglesiasen bideoa ikusteko gomendatu genizun, zuk loroarena ikusteko gonbidatu zenigun moduan. Zer ondorio atera zenuen bideo honetatik?
Hirugarrenik Colmeneroren eta Baxariaren ponentziak edo bideoak ikusteko gonbitea egin genizun: gai honi buruz asko dakitenen iritzia ezagutzea garrantzitsua delako. Bideoak ikusi dituzu ala ez? Erantzun mesedez.