Arretaz irakurtzen dut bere izena, eta begirunez begiratzen. Urteak pasa dira jada Sally Bowles-ek bere onddo-kapela Kit Kat Klubeko egurrezko aulki gainean utzi zuenetik. Bob Fosse-ren Cabaret (1972) filmaren ikur nagusia bilakatu den eszena hori, ordea, bizirik da oraindik. Antzerki musikalak badu xarma berezia, eta, zer esanik ez, kabaretak. Antzokiak txikiak dira, iluntasuna da nagusi eta taula gainean, une oro publikoari ongietorria ematen dion anfitrioiak hainbat hizkuntzatan hitz egiteko erraztasuna dauka. Kabaretak ikuskizuna du oinarri, baina alemaniarrak Europako gainontzekoek ez duten balio erantsia dauka. XX. mendeko Gizarte Komunikazioaren Historian pilare garrantzitsua da; izan ere, dantza, kantua eta antzerkia politikarekin uztartzen ditu, eta, besteak beste, Bigarren Mundu Gerra bidean, gizartearentzat heziketa eta komunikazio bide garrantzitsua izan zen.

Ezer gutxi idatzi da kabaret alemaniarraz Alemaniatik at. Arte-modu honek, baina, badu xarma berezia eta, beharbada, arrazoi hori dela-eta, gaian sakontzea erabakitzen duen ororen atentzioa harrapatzen du.

Korronte artistiko honen sorterria Europa da. Cabaret kontzeptua 1901. urtean sortu zen Parisko Belle Epoque garaian, elite intelektual eta artistikoen entretenimendu gisa, eta gizartearen eztabaida zein elkarrizketa-guneen beharrak eraginda. Jatorria Frantzian duen arren, ordea, Berlin izan da kabaretaren nazioarteko hiriburu nagusia eta geroztik, kritikoa, satirikoa, lotsagabea, ausarta, gordina, gozoa —baina, era berean, garratza—, alaia, eta, batik bat, honela definitu izan da: jostalaria eta maila altuko ikuskizuna. Beharbada, ezaugarri aberastasun handi hori dela-eta, historiako garai latzenetan ere, kabaret alemaniarra bizirik mantendu izan da, zenbait politikarik eta artistek boterea eta ospea eskuratu edota galtzen zuten bitartean. Horren lekuko dira: Kaiser-aren zentsura saiakera; Weimar Errepublikako adierazpen-askatasunerako grina eta abangoardiako arte mugimenduak; Lehen Mundu Gerra osteko haserrealdiaren ondorioak, eta 1920ko hamarraldi zoriontsuko umore sexuala, bizitzaz gozatzeko nahia eta ospakizun amaigabeak.

Hasiera batean, hitzak gaueko ikuskizunak eskaintzen zituzten tabernei egiten zien erreferentzia, baina, gerora, hainbat aldaera izan ditu. Alemaniako ikuskizunak, adibidez, 100 urtetik gorako tradizio gozoa dauka, eta, artea kritika politikoarekin eta umorearekin nahasten du, errealitatea salatu, barregarri bihurtu eta publikoari haren berri emateko. Arte-modu honen eragina Europako zoko anitzetara zabaldu da, eta, kontzeptuaren alemanizazioa eragiteaz gainera, antzerkia, literatura edota zinema bezalako arte eszenikoak eraldatu ditu.

Ildo beretik, adituek komunikazio-tresna garrantzitsu gisa aztertu dute kabareta. Modalitate artistikoa garai jakin batean garatu zen Alemanian, hain zuzen, Lehen eta Bigarren Mundu Gerra arteko Weimar Errepublikan (1919-1933). Weimarrek askatasun gune berria eraiki zuen herrialdean, eta gerra eta iraultzen ostean, gizarteak ideal utopikoei, satirari eta kritikari zabaldu zien bidea. Urte horiek izan ziren kabaretaren Urrezko Garaia, kabareteroek gorabehera soziopolitikoak aprobetxatu baitzituzten taula-gainean interpretatzeko. Hala ere, gerora bildutako  bibliografiak eta azterketa-lanek adierazten dutenez, botereak iritzi-publikoa neurtu eta zuzentzeko erabili izan zuen, baita diskurtso politikoaren ordezko hedabide gisa ere. Musikak, kantuak eta antzerki-interpretazioek hitzek eta idatziek adierazi ezin zezaketena azaltzen zuten eta, beraz, lagungarria izan zen garaiko gizartearentzat, krisi eta egoera nahasietatik ihes egiteko.

Argia da kabaretak gizakiarengan eta berau inguratzen duen testuinguruan izan duen eragina, eta ezin daiteke uka XX. mendeko Gizarte Komunikazioaren Historian pilare garrantzitsua dela. Garrantziak garrantzi, adituek garai bateko lengoaia artistiko gisa definitzen dute kabaret alemaniarra, egun ez baita ikuskizuna bere osotasunean lantzen. Hori gutxi balitz bezala, interpretazioa kontuan izanik, gizatalde baztertuekin izandako elkarrekintza dela-eta, ez da XX. mendeko beste arte eszenikoen elementu bateratzaile gisa ikusi. Aztertu ahal izan den modura, Alemaniako gainbeheraz geroztik, genero artistiko gisa mantendu da bakardadean.

Aitzitik, 1972. urtean ezagun egin zen Bob Fosse-ren filmaren ostean, arte-modu honek indarra eskuratu zuen eta munduko musikal ezagun eta arrakastatsuena bilakatu zen.  Musikatik harago, antzerkian, modan eta estetika femeninoaren zigiluetan ere korronte artistikoaren zantzuak aurki daitezke.

Kabaretak kritika politikoa agertokira igo eta umorearen, satiraren eta ironiaren bitartez, espektakulu bilakatzen du ikusleari errealitatea erakutsi, barregarri bihurtu, salatu eta haren berri emateko. Modalitate artistiko hau formatu txikiko antzezlan zuzena eta eraginkorra da, eta ezaugarri horiei esker lortu zuen arrakasta. Bada, kabaret alemaniarrak garaiko iluntasuna umorez estali zuen, eta, nagusitzen joan zen heinean, boterearentzat arriskutsu bilakatu zen.

Bide horretan, eta kabaretaren komunikazio-baliabide anitzak aintzat harturik, mendebaldeko kulturaren oinarriak aztertu diren ikerketa-lanetan, arte-modu honi egin izan zaio erreferentzia. Izan ere, kultura eta kabaretaren arteko elkarreragina nabaria da. Weimarren lehen aldiz nagusitzen hasi ziren ohiturak bere egin dituzte bai Europak eta baita europarrek ere azken bi mendeetan. Prozesu horren oinarrian, ordea, adituek jendearen ezjakintasuna kritikatzen dute gogorki.

Eta aipatutako guztia kontuan hartuta, egun zer? Europaren egoera, beste behin ere, zeharo nahasia da eta XX. mendean izandako krisien ondoan, aro berri bati aurre egitea egokitu zaio. Ildo horretan, Weimar garaiko artistek, masa-komunikabideetako katalizatzaile eta eragileak izaki, ikuspegi berritzaile baten alde egin zuten apustu, gizartearen ikuspegi kritikoa indartzeko. Horren ondorio dira espresionismoa edota errealismoa bezalako abangoardiako arte-mugimenduak. Egungo krisi-garaian, burura datozkit Weimar Errepublikako urte goraberatsuak, ankerrak ikuspegi soziopolitiko eta ekonomikoki, baina aberatsak arteari dagokionez. Sortuko ote da XXI. mendeko kabaretik?